اگر حیواناتی که وارد جاده می‌شوند از نظر جثه بزرگتر از خرگوش و جوجه‌تیغی باشند، ممکن است مشکلات بزرگ‌تری در انتظار سرنشینان خودرو باشد. برخورد با حیواناتی همانند گوزن، اسب وحشی و شتر، موجب فر‌وریختن کابین خودرو می‌شود و حتی کیسه‌های هوا نیز قادر به حفاظت از سرنشینان نیستند. توانایی خودرو در تغییر مسیر ناگهانی همراه با پایداری بالا در این مواقع نقش عمده‌ای در حفظ سلامت سرنشینان خودرو و دیگر جانداران ایفا می‌کند؛ مساله‌ای که به تست گوزن، تست موس یا تست اسلالوم شهرت دارد.

چرا این آزمون به تست گوزن شهرت دارد؟
گوزن شمالی یا موس (moose) که گونه جانوری بومی اسکاندیناوی است، مبدا نام‌گذاری این آزمون محسوب می‌شود. این حیوانات عظیم‌‌الجثه معمولا در جاده‌های مناطق دور از شهر پدیدار می‌شوند؛ جایی که رانندگان با بیشترین سرعت ممکن رانندگی می‌کنند. جلوگیری از برخورد وسیله نقلیه با گوزن برای دولت‌های اسکاندیناوی، به‌شدت اهمیت دارد؛ چراکه سالانه ده نفر در تصادفات با گوزن شمالی تنها در فنلاند کشته می‌شوند.

اصطلاح تست موس در سال 1997 میلادی توسط خبرنگاران مجله سوئدی Teknikens Varld ابداع شد و اشاره به آزمونی داشت که برای بررسی میزان چسبندگی و قدرت مانور خودرو معرفی شده بود.

اجرای آزمون پایداری و چسبندگی خودرو در کشورهای اسکاندیناوی از دهه 1970 آغاز شد. خودروسازی ولوو، نخستین شرکتی بود که تمامی محصولات خود را پیش از عرضه به بازار، تحت این آزمایش قرار داد و پس از مدتی، سایر خودروسازان نیز به انجام این آزمون علاقه‌مند شدند. همان‌طور که گفته شد، هدف از انجام این آزمون، سنجش توانایی تغییر جهت ناگهانی خودرو در صورت پدیدار‌شدن یک جاندار وحشی است؛ به گونه‌ای که تعادل خودرو بر هم نخورد.

لازم به ذکر است که حضور شتر در جاده‌های جنوب کشورمان، شرایطی همانند حضور گوزن‌های شمالی در جاده‌های اسکاندیناوی را پدید می‌آورد و این در حالی است که اکثر خودروهای تولیدشده در ایران، به سیستم کنترل پایداری الکترونیکی و کنترل کشش مجهز نیستند.

تست VDA یا موس تست چیست؟
تست VDA یا همان تست گوزن، نخستین بار در سال 1997 و توسط گروهی از مختصصان آلمانی معرفی شد. هدف این تست، سنجش پایداری خودرو با روشی ساده بود؛ به طوری‌که دوام و چسبندگی یک خودروی در حال حرکت، با ساده‌ترین ابزارها شناسایی شود. این تست اکنون به عنوان یکی از استانداردهای ایزو با نام ISO 3888-2 شناخته می‌شود و در چند سطح قابل اجرا است. تست VDA نوع پیشرفته‌تری از تست گوزن محسوب می‌شود.

تست VDA، حاصل یک مانور شدید تغییر مسیر برای خودروهای در حال حرکت است که عاملی برای سنجش فرمان‌پذیری، استحکام و توانایی حفظ مسیر هر خودرو است. تست اسلالوم تنها در مورد خودروهای سبک اجرا می‌شود و حداکثر وزن اتومبیل برای شرکت در این تست، باید 3.5 تن باشد.

شرایط قبولی یک خودرو در تست گوزن
متوسط سرعت خودروها در جاده‌ها و اتوبان‌های برون‌شهری، حدود 100 کیلومتربرساعت است. اگر جاندار وحشی همانند گوزن شمالی به‌صورت ناگهانی جلوی خودرو ظاهر شود، نخستین کاری که راننده انجام خواهد داد، فشردن پدال ترمز است.

امروزه اکثر خودروهای جهان، از سیستم‌های ترمز قدرت‌مندی برخوردار هستند‌؛ (برخلاف کشورمان که ترمز دیسکی عقب با ترمز کاسه‌ای جایگزین می‌شود!) اما قدرت ترمزها برای جلوگیری از برخورد با این جاندار، کافی نخواهد بود.‌

ترمزگرفتن ناگهانی، موجب می‌شود که سرعت خودرو به حدود 70 کیلومتربرساعت کاهش یابد که این رقم به‌هیچ‌عنوان مانع از برخورد نخواهد شد. بنابراین، مهم است که رانندگان یاد بگیرند چگونه از برخورد با اجسام یا حیواناتی که به‌صورت ناگهانی پیش روی آن‌ها ظاهر می‌شوند، جلوگیری به عمل آورند.

علاوه بر توانایی راننده، خودرو نیز باید انجام مانورهای پیچیده تعادل و پایداری باشد. سیستم تعلیق و فنربندی نقش مهمی را در این مساله ایفا می‌کند؛ در صورتی که اهمیت فنرها و اجزای جلوبندی را نیز نمی‌توان نادیده گرفت.

تست موس، مسیری منحصر‌به‌فرد دارد که توسط مخروط‌های پلاستیکی چیده می‌شود. در صورتی که خودرو بتواند بدون برخورد به مخروط‌ها از ابتدا تا انتهای مسیر را بپیماید، در تست گوزن نمره قبولی دریافت خواهد کرد. هنگامی که خودرو وارد مسیر تست می‌شود، پدال گاز آزاد خواهد شد؛ به این معنا که راننده هیچ پدالی از جمله گاز و ترمز را فشار نمی‌دهد و سرعت خودرو در حال کاسته‌شدن است. این کار به دلیل افزایش تمرکز راننده برای عبور از مسیر تست انجام می‌شود.

 سرعت خودرو در تست موس از شصت کیلومتربرساعت آغاز می‌شود و در صورت موفقیت خودرو، این سرعت به مرور افزایش خواهد یافت. نهایت سرعت قابل دستیابی در تست گوزن، حدود 70 تا 80 کیلومتربرساعت است و هیچ خودرویی وجود ندارد که بتواند با سرعتی بیش از این مقدار، مسیر را پیموده و به مخروط‌ها برخورد نکند. این تست برای خودروهایی که به سیستم کنترل پایداری الکترونیکی یا ESP مجهز هستند، در دو حالت روشن و خاموش بودن این سیستم انجام می‌شود.

بخش ابتدایی مسیر شامل دو ردیف مخروط است که در صورت نیاز و برحسب شرایط، ممکن است ردیف سومی نیز به آن‌ها اضافه شود. فاصله هر جفت مخروط در قسمت اول مسیر از یکدیگر حدود شش متر است که در صورت اضافه شدن ردیف سوم، به 15 متر خواهد رسید. عرض مسیر نیز در این آزمون برابر با عرض خودرو ضربدر 11 به علاوه یک چهارم متر در نظر گرفته خواهد شد. منظور از عرض خودرو در این تست، فاصله عرضی خودرو بدون احتساب آینه‌ها است.

قسمت دوم مسیر در تست گوزن مرحله‌ تغییر مسیر ناگهانی خودرو است. در صورتی که اتومبیل تست از این مرحله عبور کند، وارد قسمت سوم مسیر می‌شود که از سه جفت مخروط تشکیل شده و حدود 11 متر طول دارد. پس از اتمام این قسمت بار دیگر لازم است تا خودرو مانوری ناگهانی را انجام دهد و پس از آن وارد قسمت پنجم مسیر خواهد شد که شامل دو مخروط به طول شش متر، همانند قسمت اول است. در صورتی که خودرو بتواند این مسیر را بدون برخورد به هرکدام از مخروط‌ها طی کند، در تست VDA نمره قبولی خواهد گرفت.

تست اسلالوم چیست؟
معمولا واژه تست گوزن در محافل خودرویی با مفهوم تست اسلالوم همراه است. تست اسلالوم به نوعی آزمون پایداری خودرو اشاره دارد که در آن اتومبیل باید از مسیری مارپیچ که توسط مخروط‌ها تعیین شده است، عبور کند. هدف این تست سنجش میزان پایداری و فرمان‌پذیری خودرو است. مسیر تست اسلالوم باید در کمترین زمان و با بیشترین سرعت ممکن طی شود و خودرو به هیچ عنوان از مسیر تست منحرف نشود، در غیر این صورت اتومبیل در تست اسلالوم مردود خواهد شد.

دانستی‌های جالب در مورد تست گوزن
در سال 1948، جولیان شرمیس بر اثر برخورد اتومبیل خود با یک موس یا گوزن شمالی درگذشت. اتومبیل او از برند سوئدی ساب بود که به ساخت خودروهای ایمن و مستحکم شهرت داشت. شرکت ساب از سال 1948 تا پایان فعالیت خود در سال 2017، آمار تمام تصادفات جاده‌ای که برخورد با حیوانات را شامل می‌شدند نگهداری کرد. حادثه برخورد جولیان شرمیس با موس، طراحان شرکت ساب را برآن داشت تا ساختار خودروهای این شرکت را به صورت اساسی تغییر دهند.

پس از این حادثه، مهندسان خودروهای ساب جایگاه موتور خودروهای این برند را تغییر دادند. در اتومبیل‌های ساب موتور به جای آن‌که روی محور جلو نصب شود، در کنار گیربکس قرار می‌گیرد تا در صورت برخورد به زانوهای سرنشینان فشاری وارد نشود. شیشه جلو خودروهای ساب نیز با نوع مقاوم‌تری جایگزین شد و ستون A‌ خودرو نیز تقویت شد تا ایمنی اتومبیل‌های برند ساب در برخورد با انواع حیوانات عظیم‌الجثه افزایش یابد.

در سال 1997 رابرت کالین که راننده مجله سوئدی Teknikens Varld بود، هنگام انجام تست گوزن با مرسدس کلاس A این خودرو را واژگون کرد. این اتفاق در سرعت 60 کیلومتربرساعت رخ داد و دلیل آن ضعف شاسی و توزیع وزن نامناسب مرسدس کلاس A بود. مجله سوئدی Teknikens Varld در پاسخ به این پرسش که چرا چنین تستی را در مورد مرسدس کلاس A‌ اجرا کرد، پاسخ داد: ما می‌خواستیم بدانیم که عملکرد خودرو هنگام مواجه شدن با یک موس چگونه است.

عبارت تست گوزن یا تست موس از آن زمان به مجلات خودرویی راه یافت. دایملر در واکنش به نتیجه فاجعه‌بار این تست ناچار شد تا 17 هزار دستگاه مرسدس کلاس A‌ را برای تقویت شاسی فراخوانی کند. شرکت  آلمانی بعدها 250 میلیون دلار در زمینه اصلاح خط تولید سرمایه‌گذاری کرد تا خودروهایی ایمن‌تر به بازار عرضه کند. امروزه تست موس به یکی از آزمون‌های معمول خودروسازی در تمامی جهان تبدیل شده است و خودروسازان ملزم هستند تا محصولات خود را پیش از عرضه به بازار، مورد آزمون گوزن قرار دهند.